خشم مقدمه پرخاشگری است. اگر چه خشم احساسی طبیعی است که جزء هیجان های اصلی و پایه به شمار میرود، ولی با توجه به اینکه خشم می تواند منجر به رفتار پرخاشگرانه شود، شناسایی و مهار آن و ابراز رنجش به شیوه ای غیر پرخاشگرانه و جامعه پسندانه ضروری است.

خشم حالت برانگيختگی و هيجان شديد درهنگام روبرو شدن با محرکهای نامناسب محيطی است. بايد توجه داشته باشيم که احساس خشم و عصبانيت پذيرفتنی است  ولی آسيب رساندن به خود و ديگران به صرف عصبانی بودن پذيرفتنی نيست. احساس خشم را می توان در چهره و کلام، رفتار و گفتار،  سکوت کردن و جواب ندادن افراد درک نمود.

موقعیت های ایجاد کننده خشم

یکی از اولین اقداماتی که برای کنترل خشم لازم است شناختن موقعیت های ایجادکننده خشم برای هر فرد است. تحقیقات نشان داده اند که در اکثر مواقع علت اصلی خشم، ناکامی است. ناکامی حالتی است که وقتی فرد به دلایلی نتواند به خواسته خود برسد ایجاد می شود. عللی که معمولا افراد برای خشم خود بیان می کنند شامل موارد زیر می گردد:

- ناکامی و به هدف نرسیدن

- مورد ظلم واقع شدن و گول خوردن

- مسخره یا تحقیر شدن

- مورد بی اعتنایی یا بی توجهی قرار گرفتن

- آسیب دیدن از طرف دیگران (عمدی یا غیرعمدی)

- تجاوز به مالکيت افراد

-  قرار گرفتن در معرض پرخاشگری از طرف دیگران

شیوه های ابراز خشم

واکنش افراد مختلف در مقابل احساس خشم متفاوت است. برخی افراد در هنگام خشم، سعی می کنند خشم خود را نشان ندهند. بعبارت دیگر این افراد خشم خود را فرو می خورند. برخی دیگر هنگام احساس خشم، رفتارهای پرخاشگرانه از خود نشان می دهند.  داد می زنند، ناسزا می گویند، دیگران را کتک می زنند یا وسایلی را پرت می کنند. به عبارت دیگر، با رفتار خود به نحوی به دیگران یا وسایل آسیب می زنند.

گاهی افراد رفتارهای پرخاشگرانه خود را بطور مستقیم نشان نمی دهند. یعنی ظاهرا هیچ رفتار پرخاشگرانه ای انجام نداده اند ولی به فرد مقابل آسیب می زنند، مثلا ماشین فرد را پنجر می کنند. به چنین رفتارهایی "رفتارهای پرخاشگرانه منفعلانه" می گویند. برخی افراد علیرغم احساس خشم، کاری نمی کنند که به فرد مقابل آسیب بزنند، ولی احساس خود را نشان داده و خواسته خود را ابراز می کنند به این رفتارها، رفتارهای "جرات مندانه" می گویند.

شیوه های کنترل خشم

چندین راه عملی برای مدیریت خشم وجود دارد. این راه ها عبارتند از:

1) ایجاد تغییر در محیط/ تغییر وضعیت و موقعیت: تغییر دادن برخی عوامل محیطی و یا وضعیتی خود، می تواند نقش موثری در کنترل و کاهش خشم فرد داشته باشد. سکوت کردن، خاموش نمودن تلویزیون، مرتب کردن اطراف و توسل به دعا و نیایش از جمله اقدامات  موثر بشمار میروند.

2) مقابله با افکار منفی: تفسیر فرد از موقعیت و آنچه به خود می گوید می تواند باعث خشم یا آرامش فرد شود. لذا می توان توجه را به موضوع دیگری برد و یا به مشکل با دید مثبت نگاه کرد. 

3) حل مشکل: گاهی علت خشم فرد یک ظلم یا تهدید واقعی است و خشم واکنشی طبیعی نسبت به آن می باشد. در چنین مواقعی مناسب تر آن است که فرد در کنار کنترل خشم، راه حل مناسبی نیز برای مشکل خود بیابد.

4) ابراز خشم به شیوه ای سازگارانه: کنترل خشم به این معنی نیست که فرد اصلا خشم خود را نشان ندهد، بلکه کنترل خشم شامل ابراز خشم به شیوه ای سازگارانه نیز هست. رفتار جرات مندانه رفتاری است که فرد بوسیله آن می تواند بدون انجام رفتارهای پرخاشگرانه، به دیگران نشان دهد که از انها رنجیده یا عصباتنی شده است.

5) آرام سازی و تنفس عمیق: آرام سازی روش مناسبی برای کاهش خشم بشمار میرود.

6) استفاده از تکنیک چراغ راهنما: با مقایسه نمودن حالات خشم با وضعیت های سه گانه چراغ راهنمایی می توان در موقعیت های خشم، از این تکنیک بهره جست.